हराएका दुई भैरव मास्क नेपाल ल्याइयो

दोलखाको भीमेश्वर नगरपालिका–२, दोलखाबाट तीन दशकअघि हराएका दुई भैरव मास्क नेपाल ल्याइएको छ । २०५० फागुन २२ गते र २०५१ फागुन २४ गते हराएका ती भैरव मास्क ४ डिसेम्बर २०२३ मा नेपाल ल्याइएको लालीगुराँस क्लब दोलखाका अध्यक्ष अनिलचन्द्र श्रेष्ठले जानकारी दिनुभयो । 

उहाँका अनुसार हराएर विभिन्न ठाउँ हुँदै यी मास्क अमेरिकाको रुबिन र डल्लास म्युजियमबाट नेपाल फिर्ता ल्याइएको हो । “लस्ट आर्ट अफ नेपालले मसँग रहेका मास्कका आधारमा यी मास्क पत्ता लगाएको हो । पत्ता लागेपछि गत २०७९ भदौ महिनाबाट मास्क फिर्ता ल्याउन प्रधान खलकका पुजारी यज्ञकुमार प्रधान र म प्रमाण जुटाउन लागिपरेपछि फिर्ता ल्याउन सम्भव भएको हो,” उहाँले भन्नुभयो । 

२०७९ कै भदौ महिनामा नेपाल हेरिटेज रिकभरी क्याम्पेनका सचिव सञ्जय अधिकारीमार्फत पुरातìव विभाग र अमेरिकी निकायसँग निरन्तर छलफल र पहल गरिएको थियो । पुरातìव आइपुगेका ती मास्क सम्बन्धित प्रधान परिवारलाई हस्तान्तरण गर्ने तयारी भइरहेको लालीगुराँस क्लब दोलखाका अध्यक्ष श्रेष्ठले जानकारी दिनुभयो । चोरी गर्नेले दुई भैरवका टाउको मात्र काटेर लगेका थिए । भैरवको घाँटी भने मन्दिरमा त्यसै छाडिएको थियो । दुई मास्कमध्ये एउटाको घाँटीमा त्यसको निर्माण मिति उल्लेख छ । अभिलेख अनुसार यसको स्थापना १५५० साल हो । यसलाई भगवान् घरमा भने १६८९ सालमा स्थापना गरिएको थियो । दुवै भैरवको डिजाइन एकै किसिमको भएकाले एकै समयमा निर्माण भएको हुन सक्ने अनुमान गरिएको छ । आकारमा भने एउटा ठुलो र अर्को अलि सानो छ । 

प्रधान परिवारमै हराएको करिब तीन दशकपछि गत जेठ २० गते बज्रधर मूर्ति कुलायनमा भिœयाइएको थियो । यहाँको कोर्छे टोलबाट हराएको २८ वर्षपछि भेटिएको सो मूर्ति पूजा तथा वैदिक विधिविधान गरी श्रेष्ठ परिवारको कुलायनमा भिœयाइएको थियो ।

हङकङमा भेटिएको सो मूर्ति छाउनी सङ्ग्रहालयबाट बुझी दोलखा ल्याइएको थियो । मूर्तिलाई बाजागाजासहित बजार परिक्रमा गराएर कोर्छेमी टोलको कुलायनमा भिœयाइएको हो । भिœयाउनुअघि मूर्तिलाई गाईको दुधले नुहाएर श्रीपेच पहि¥याइएको थियो । यो कोर्छेमी (राज) श्रेष्ठ खलकको मूर्ति हो । २०५२ भदौ १४ गते यो मूर्ति हराएको थियो । 

स्थानीयवासी डा. सुनील मास्केका अनुसार गत वर्ष यो मूर्ति हङकङस्थित अन्तर्राष्ट्रिय आर्ट डिलर रोप्सी एन्ड रोप्सीसँग रहेको भनी सम्पदा खोजको अभियान लस्ट आर्ट अफ नेपालले सूचना बाहिर ल्याएको हो । यो मूर्ति फर्काउन पहल गर्दै आउनुभएकी प्राडा एमिलिन स्मिथले यसको उत्पत्ति पहिचानमा प्रमाणिकता देखाएपछि सङ्कलक आर्ट डिलर रोप्सी एन्ड रोप्सीले हस्तान्तरण समारोह आयोजना गरी हङकङस्थित नेपाली महावाणिज्य दूतलाई मूर्ति हस्तान्तरण गरिएको थियो । 

नेपाली महावाणिज्य दूतबाट छाउनीको सङ्ग्रहालयमा ल्याइएको थियो । सङ्ग्रहालयले श्रेष्ठ परिवारलाई बुझाएपछि मूर्ति दोलखा ल्याइएको थियो । बज्रधरको ३७ इन्च अग्लो यो मूर्ति दोलखाका राजा उजोत देवको पालामा बनाइएको हो । हरेक वर्षको इन्द्र जात्रामा पाँच दिनसम्म पूजाआजा गरी देखाइने गरिन्छ । कुलायनमा राखिएकै अवस्थाबाट मूर्ति चोरिएको थियो । बाकसमा राखिएको श्रीपेच भने यहीँ रहेको थियो ।